Spirytualia

Do produkcji trunków o większej zawartości alkoholu niezbędna jest destylacja. Proces destylacji odkryli starożytni Rzymianie ponad 2000 lat temu. Sztukę tę doprowadzili zaś do doskonałości średniowieczni mnisi. Podczas destylacji wina alkohol odparowuje. Schładzając pary (ang. spirit – duch), uzyskujemy produkt będący w istocie stężonym alkoholem. W rzeczywistości należy być bardzo ostrożnym. Pierwszy zaczyna odparowywać metanol, ponieważ ma niższą temperaturę wrzenia (65°C). Powinien być odrzucony, bo dopiero następna frakcja wrząca w temperaturze 78°C jest właściwym etanolem. Pary ulegające kondensacji w chłodnicy aparatu destylacyjnego ciągle zawierają dużo wody. Ilość ta zmniejsza się z każdą następną destylacją, choć nigdy nie można uzyskać czystego, stuprocentowego alkoholu. Dzieje się tak dlatego, że etanol tworzy z wodą tzw. mieszaninę azeotropową i z chwilą, gdy ustalą się pewne proporcje wody i etanolu, destylują one razem. W normalnych warunkach proporcje te wynoszą około 95% alkoholu i 5% wody. By uzyskać stuprocentowy alkohol, stosuje się metody inne niż destylacja. Do produkcji trunków nie potrzeba jednak aż tak czystego alkoholu.

W wyniku destylacji powstaje napój palący usta i gardło. Rozcieńczony wodą do około czterdziestoprocentowej zawartości alkoholu nadaje się do picia. Litrowa butelka wódki zawiera przeważnie 400 ml spirytusu, 600 ml destylowanej wody oraz istotne dodatki. Wiele spirytualiów powstaje w wyniku zmieszania alkoholu z innymi składnikami; najbardziej znane z nich wymienione są w ramce obok.

Teoretycznie spirytualia są napojami alkoholowymi o działaniu takim samym jak wino lub piwo, tyle tylko, że całkowicie pozbawionymi zanieczyszczeń. Spirytualia są dla samych siebie konserwantami, gdyż żaden mikroorganizm nie przetrwa w takim środowisku, tak więc żaden mikroorganizm nie jest w stanie utlenić wódki do kwasu octowego.

Przez wieki destylowany alkohol był ważną częścią farmakopei. Pierwsze spirytualia nosiły nazwę acjua vita, czyli „woda życia” i ceniono je za ich lecznicze właściwości. Były również stosowane przez chirurgów do przemywania ran oraz jako środek znieczulający. Używano ich także do przemywania skóry przed zastrzykiem ze względu na dobre własności antyseptyczne w stanie stężonym. Właśnie z tego względu alkohol jest również dobrym konserwantem.

Spirytualia różnią się zawartością substancji lotnych, destylujących razem ze spirytusem. Występują one w niewielkich ilościach i stanowią o charakterze alkoholu. Tak więc mamy brandy (produkt destylacji wina), whisky (podobnie jak piwo, pochodzi z destylacji sfermentowanego słodu jęczmiennego), rum (produkt fermentacji melasy) i bourbon (ze sfermentowanej kukurydzy). Wódkę produkuje się ze sfermentowanych ziemniaków lub zbóż i jest ona najczystszym trunkiem, gdyż przepuszcza się ją przez filtry z węgla aktywnego, by usunąć wszelkie dodatki prócz samego alkoholu. Z tego też względu wódka prawie nie ma smaku.